تحول دستورالعملهای ارزیابی تأثیرات اجتماعی در بستر سیاستی موجود
محورهای موضوعی :
ریچارد پارسونز
1
(وزارت برنامهریزی و محیط¬زیست نیوساوتولز، سیدنی، استرالیا )
جو اَن اورینگام
2
(مرکز مسئولیت اجتماعی امور معدن، دانشگاه کوئینزلند، بریزبن، استرالیا )
دینا کمپ
3
(مرکز مسئولیت اجتماعی امور معدن، مؤسسه مواد معدنی پایدار، دانشگاه کوئینزلند، بریزبن، استرالیا )
شهربانو ناصر
4
(مترجم )
کلید واژه: ارزیابی تأثیر اجتماعی, جلب مشارکت اجتماعی, مشارکت عمومی, توسعه سیاست ,
چکیده مقاله :
تاکنون دستگاههای قضایی معدودی، اصول مورد توافق بینالمللی «ارزیابی تأثیرات اجتماعی (اتا)» را در قالب ملاحظات قانونی درآوردهاند. دولتها و نهادهای نظارتی تمایل دارند برای متولیان توسعه، چارچوبهای کاملی فراهم آورند یا بدون مشخص کردن جزئیات اجرایی به نحوی آنها را ملزم به «در نظر گرفتن» تأثیرات اجتماعی کنند. در استرالیا، عدم شفافیت در این حوزه، اطمینان همه طرفین [اقدام توسعهای] را درباره الزامات از بین میبرد. نسخه دستورالعمل اتا که دولت نیوساوتولز آن را در سال 2017 برای پروژههای کلان توسعهای صنایع معدنی، نفتی و حفاری انتشار داد، بیانگر تلاشی جهت شفافسازی الزامات و ارائه یک راهنماست. در این مقاله، ما روند به ثمر رسیدن این دستورالعمل را از دیدگاه کسانی که مستقیماً درگیر اجرای آن بودند، توصیف میکنیم و چالشهای مربوط به ادغام اصول اجرای بهینه اتا در چارچوب فعلی سیاستهای دولتی را نیز مشخص مینماییم. هر چند این دستورالعمل حاکی از پیشرفت چشمگیری در هدایت فرآیند اتای مبتنی بر سیاست محسوب میشود، هنوز برخی از جنبههای آن قابلیت بهبود دارد. آزمون واقعی تأثیر این دستورالعمل، در تأثیری که بر نحوۀ اجرای اتا در نیوساوتولز دارد و در نهایت در پیامدهای اجتماعی پروژههای مرتبط با منابع بر جوامع محلی متأثر از آنها نهفته است.
Aledo-Tur A, Domínguez-Gómez JA.(2017) Social impact assessment (SIA) from a multidimensional paradigmatic perspective: challenges and opportunities.J Environ Manage.195:56–61.
Alvesson M, Deetz S.(2000) Doing critical management research.London: Sage. Arce-Gomez J, Donovan D, Bedggood RE.(2015) Social impact assessments: developing a consolidated conceptual framework.Environ Impact Assess Rev.50:85–94. Askland HH (2018) A dying village: mining and the experiential condition of displacement.Extract Indust Soc.5:230–236.Article in press. Bice S.(2015) Bridging corporate social responsibility and social impact assessment.Impact Assessment Project Appraisal.33(2):160–166.
Brackertz N, Meredyth D.(2009) Community consultation in Victorian local government: a case of mixing metaphors.Aust J Public Adm.68(2):152–166. Bruekner M, Durey A, Pforr C, Mayes R.(2014) The civic virtue of developmentalism: on the mining industry’s political licence to develop Western Australia.Impact Assessment Project Appraisal.32(4):315–326. Burdge RJ.(2003) The practice of social impact assessment – background.Impact Assessment Project Appraisal.21(2): 84–88. Esteves AM, Franks D, Vanclay F.(2012) Social impact assessment: the state of the art.Impact Assessment Project Appraisal.30(1):34–42. Fairclough N.(1992) Discourse and social change.Cambridge (UK): Polity Press. Franks D, Brereton D, Moran C.(2010) Managing the cumulative impacts of coal mining in Australia.Impact Assessment Project Appraisal.28(4):299–312. Franks DM, Vanclay F.(2013) Social impact management plans: innovation in corporate and public policy.Environ Impact Assess Rev.43:40–48.
Freudenberg W.(1986) Social impact assessment.Annu Rev Sociol.12:451–478. Gregory J, Hartz-Karp J, Watson R.(2008) Using deliberative techniques to engage the community in policy development.Aust NZ Health Policy.5(16):1–9. Harvey B, Bice S.(2014) Social impact assessment, social development programmes and social licence to operate: tensions and contradictions in intent and practice in the extractive sector.Impact Assessment Project Appraisal.32(4):327–335. [IAP2] International Association for Public Participation.(2006) Public participation toolbox.Louisville (CO).http://www.iap2.
org/associations/4748/files/06Dec_Toolbox.
pdf. Interorganizational Committee on Guidelines and Principles for Social Impact Assessment.(1994) Guidelines and principles for social impact assessment.Impact Assess.12 (2):107–152. Interorganizational Committee on Principles and Guidelines for Social Impact Assessment.(2003) Principles and guidelines for social impact assessment in the US.Impact Assessment Project Appraisal.21(3):231–250. [ISO] International Standards Organisation.(2009) ISO 31000: risk management — principles and guidelines.Geneva: International Standards Organisation. [ISO] International Standards Organisation.(2010) ISO 26000: guidance on social responsibility.Geneva: International Standards Organisation. Kemp D, Vanclay F.(2013) Human rights and impact assessment: clarifying the connections in practice.Impact Assessment Project Appraisal.31(2):86–96.
Lockie S.(2001) SIA in review: setting the agenda for impact assessment in the 21st century.Impact Assessment Project Appraisal.19:277–287. Luke H.(2017) Social resistance to coal seam gas development in the Northern Rivers region of Eastern Australia: proposing a diamond model of social license to operate.Land Use Policy.69:266–280. Michell G, McManus P.(2013) Engaging communities for success: social impact assessment and social licence to operate at Northparkes Mines.NSW Aust Geographer.44(4):435–459. New South Wales Department of Industry.2016.Exploration code of practice: community consultation.https://www.resourcesandenergy.
nsw.
gov.
au/__data/assets/pdf_file/ 0009/565956/Exploration-Code-of-Practice-CommunityConsultation-v1.
1.
pdf. New South Wales Government.(1979) Environmental Planning and Assessment Act 1979 No.203 https:// www.
legislation.
nsw.
gov.
au/#/view/act/1979/203/full. New South Wales Government.(2011) State Environmental Planning Policy (State and Regional Development).https:// www.
legislation.
nsw.
gov.
au/#/view/EPI/2011/511/full. New South Wales Government.(2012) A new planning system for NSW.Green Paper.NSW Department of Planning and Infrastructure.http://sydney.
edu.
au/lec/subjects/ local_govt/Winter%202012/A_New_Planning_System_ for_NSW_low_res_web.
pdf. [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2015a) Preliminary regional issues assessment for potential coal and petroleum exploration release areas.http://www.
planning.
nsw.
gov.
au/ Policy-and-Legislation/Mining-and-Resources/~/media/ 5245788C67194876BAAD8CDFCCE854FE.
ashx. [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2015b) Review of the state environmental planning policy (Mining, petroleum production and extractive industries) 2007.http://www.
planning.
nsw.gov.
au/Policy-and-Legislation/State-EnvironmentalPlanning-Policies-Review/~/media/ 69DC4556F45241DFAE7BAFB4C71EEC48.
ashx. [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2016) Community consultative committee guidelines.http://www.
planning.
nsw.
gov.
au/~/ media/Files/DPE/Guidelines/community-consultativecommittee-guidelines-state-significant-projects-201610.
ashx. [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2017a) Community and stakeholder engagement.http://www.
planning.
nsw.
gov.
au/~/media/ Files/DPE/Guidelines/guideline-6-draft-community-andstakeholder-engagement-2017-06.
ashx. [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2017b) Social impact assessment guideline for State-significant mining, petroleum production, and extractive industry development.http://www.
planning.nsw.
gov.
au/socialimpactassessment.
IMPACT ASSESSMENT AND PROJECT APPRAISAL 9 [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2017c) Summary report of public exhibition: social impact assessment guideline for State-significant mining,petroleumproduction,andextractiveindustrydevelopmentprojects.
http://www.
planning.
nsw.
gov.
au/~/media/ Files/DPE/Reports/summary-report-of-public-exhibition2017-09.
ashx. [NSW DPE] New South Wales Department of Planning and Environment.(2018) Environmental impact assessment improvement project.Available from: http://www.
planning.
nsw.
gov.
au/Policy-and-Legislation/Under-reviewand-new-Policy-and-Legislation/Environmental-ImpactAssessment-Improvement-Project. [NT EPA] Northern Territory Environment Protection Authority.(2013) Guidelines for the preparation of an economic and social impact assessment.https://ntepa.nt.
gov.
au/__data/assets/pdf_file/0006/287430/guideline_ assessment_economic_social_impact.
pdf O’Faircheallaigh C.(2009) E ffectiveness in social impact assessment: aboriginal peoples and resource development in Australia.Impact Assessment Project Appraisal.27(2):95–110. Owen J, Kemp D.(2017) Extractive relations: countervailing forces and the global mining industry.London: Greenleaf Publishing. ------------------------ (2013) Social licence and mining: a critical perspective.Resour Policy.38(1):29–35. Parsons R, Moffat K.(2014a) Constructing the meaning of social licence.Soc Epistemol.28(3–4):340–363. --------------------------- (2014b) Integrating impact and relational dimensions of social licence and social impact assessment.Impact Assessment Project Appraisal.32(4): 273–282. Partidário MR, Clark R, editors.(2000) Perspectives on strategic environmental assessment.Boca Raton (FL): Lewis Publishers. Petrova S, Marinova D.(2015) Using ‘soft’ and ‘hard’ social impact indicators to understand societal change caused by mining: a Western Australia case study.Impact Assessment Project Appraisal.33(1):16–27.
Preston BJ (2014) The adequacy of the law in satisfying society’s expectations for major projects.International Bar Association Annual Conference, Tokyo, Japan.http:// www.
lec.
justice.
nsw.
gov.
au/Documents/Speeches% 20 and% 20 Papers/PrestonCJ/PrestonCJThe%20adequacy %20of%20the%20law221014.
pdf. State of Queensland DSDIP [Department State Development, Infrastructure and Planning].(2013) Social impact assessment guideline.http://www.
statedevelopment.
qld.
gov.
au/ resources/guideline/social-impact-assessment-guideline.
pdf. State of Queensland DSDMIP [Department of State Development, Manufacturing, Infrastructure and Planning].(2018) Social impact assessment guideline.https://www.
state development.
qld.
gov.
au/resources/cg/social-impact-assess ment-guideline.
pdf. Suopajärvi L.(2013) Social impact assessment in mining projects in Northern Finland: comparing practice to theory.Environ Impact Assess Rev.42:25–30. Vanclay F.(2003) Internationalprinciplesforsocialimpactassessment.Impact Assessment Project Appraisal.21(1): 5–11. Vanclay F, Esteves AM, Aucamp I, Franks DM.(2015) Social impact assessment: guidance for assessing and managing the social impacts of projects.International Association for Impact Assessment.https://www.
iaia.
org/uploads/ pdf/SIA_Guidance_Document_IAIA.
pdf. Wodak R.(2001) The discourse-historical approach.In: Wodak R, Meyer M, editors.Methods of critical discourse analysis.London (UK): Sage; p.63–94. Wolf CP.(1974) Social impact assessment: the state of the art.In: Wolf CP, editor.Social impact assessment.Milwaukee (WI): Environmental Design Research Association; p.1–44.
فصلنامه علمي ـ تخصصي «ارزیابی تأثیرات اجتماعی»
شماره یکم، بهار 1399: 30-1
تحول دستورالعملهای ارزیابی تأثیرات اجتماعی
ریچارد پارسونز 1
جو اَن اورینگام2
دینا کمپ 3
ترجمه: شهربانو ناصر 4
چکیده
تاکنون دستگاههای قضایی معدودی، اصول مورد توافق بینالمللی «ارزیابی تأثیرات اجتماعی (اتا)» را در قالب ملاحظات قانونی درآوردهاند. دولتها و نهادهای نظارتی تمایل دارند برای متولیان توسعه، چارچوبهای کاملی فراهم آورند یا بدون مشخص کردن جزئیات اجرایی به نحوی آنها را ملزم به «در نظر گرفتن» تأثیرات اجتماعی کنند. در استرالیا، عدم شفافیت در این حوزه، اطمینان همه طرفین [اقدام توسعهای] را درباره الزامات از بین میبرد. نسخه دستورالعمل اتا که دولت نیوساوتولز آن را در سال 2017 برای پروژههای کلان توسعهای صنایع معدنی، نفتی و حفاری انتشار داد، بیانگر تلاشی جهت شفافسازی الزامات و ارائه یک راهنماست. در این مقاله، ما روند به ثمر رسیدن این دستورالعمل را از دیدگاه کسانی که مستقیماً درگیر اجرای آن بودند، توصیف میکنیم و چالشهای مربوط به ادغام اصول اجرای بهینه اتا در چارچوب فعلی سیاستهای دولتی را نیز مشخص مینماییم. هر چند این دستورالعمل حاکی از پیشرفت چشمگیری در هدایت فرآیند اتای مبتنی بر سیاست محسوب میشود، هنوز برخی از جنبههای آن قابلیت بهبود دارد. آزمون واقعی تأثیر این دستورالعمل، در تأثیری که بر نحوۀ اجرای اتا در نیوساوتولز دارد و در نهایت در پیامدهای اجتماعی پروژههای مرتبط با منابع بر جوامع محلی متأثر از آنها نهفته است.
واژههاي کلیدی: ارزیابی تأثیر اجتماعی، جلب مشارکت اجتماعی، مشارکت عمومی، توسعه سیاست
مقدمه
در دهههای اخیر، شاکله ادبیات ارزیابی تأثیرات اجتماعی (اتا) تکامل یافته است و اکنون اصول و دستورالعملهای بینالمللیای را كه سازمانهای حرفهای از جمله «انجمن بینالمللی ارزیابی تأثیرات5» تصویب کردهاند، در خود جای داده است (Vanclay, 2003؛ Vanclay & et al, 2015). با این حال به کار بردن این اصول و دستورالعملها و عمل به آنها هنوز امری داوطلبانه است. حامیان پروژه به جای آنكه ملزم به رعایت قانون كشور میزبان باشند، میتوانند برای تسهیل در تصویب پروژه به آن استناد کنند یا ادعای «بهترین اجرا» را در درگیر نمودن ذینفعان و تعاملات جامعه پیدا کنند. از آنجا که اجرای اتا همواره بازتابدهنده اصول بینالمللی آن نیست، به ندرت تمامی پتانسیلهای آن تحقق مییابد (Bruekner & et al, 2014). این مقاله بر تلاش دولت استرالیا برای بهبود اجرای اتا در حوزه صنایع حفاری به کمک یک دستورالعمل مصوب دولتی متمرکز است.
هیچیک از ملاحظات قانونی در حوزههای قضایی در استرالیا، به طور جامع برگردانی از این اصول و دستورالعملها نیست. برخی از دولتهای ایالتی و دستگاههای نظارتی دارای چارچوبهای سطح بالایی هستند، یا الزام به در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی در آنها آمده است، اما چگونگی انجام آن مشخص نشده است. این عدم شفافیت، همه طرفها را نسبت به الزامات ایالتی اتا نامطمئن میسازد. مشاوران حوزۀ سیاستهای عمومی در نیوساوتولز6 معتقدند كه حامیان پروژه و ناظران به دنبال شفافسازی انتظارات دولت هستند؛ متخصصان اتا در جستوجوی پشتیبانی برای انجام ارزیابیهای قوی و معنادار بوده، افراد متأثر از پروژه نیز در پی یک ارزیابی جامع، معنادار و مستقل از تأثیرات و همچنین تثبیت حق خود برای شرکت در فرایند توسعه پروژه (NSW DPE, 2015b, 2017b) هستند.
در این مقاله، فرآیند به ثمر رسیدن دستورالعمل ارزیابی تأثیرات اجتماعی دولت نیوساوتولز برای توسعۀ صنایع معدنی، نفتی و حفاری در سطح دولتی (NSW DPE, 2017b) شرح داده شده است. ما به عنوان نویسندگان این مقاله، از منظر کسانی که به طور مستقیم در تدوین این دستورالعمل دخیل بودهاند، قلم میزنیم. برای مقابله با هرگونه سوگیری در طی فرآیند تحلیل، امکان بازبینی و انتقاد از مفروضاتمان و نیز کشف تفسیرهای جایگزین را در فرآیند تدوین دستورالعمل در نظر گرفتهایم (Alvesson & Deetz, 2000). ما بر چالشهایی که ادغام اصول پذیرفتهشده بینالمللی اتا در چارچوب ارزیابی پروژههای مهم مرتبط با منابع در نیوساوتولز برمیانگیزد، تأکید میکنیم. در ادامه این مقاله به تشریح بستر جهانیای که اتا در آن تکامل یافته است و پس از آن، بستر سیاستی ارزیابی تأثیرات پروژههای بزرگ در استرالیا و نیوساوتولز میپردازیم. سپس توضیح میدهیم که چگونه پیش از آنکه فرصتهای بهبود مضاعف در نظر گرفته شود، موضوعات کلیدی در فرآیند تدوین دستورالعمل و در متن آن مشخص و بررسی شد.
توسعۀ مفهومی و نهادی اتا
تأثیرات اجتماعی شامل تجربیات فیزیکی و احساسیای میشود که مردم، گروهها و جوامع به عنوان پیامدهای پروژهها و فعالیتهایی که شیوه زندگی، کار، ارتباط، استراحت و حتی سازمانیافتگی آنها را تغییر میدهد، درک میکنند (Interorganizational Committee on Principles and Guidelines for Social Impact Assessment, 2003). اتا فرآیندی است که اثرات تغییرات ناشی از پروژه را بر داراییها، حقوق و نظامهای سازماندهی اجتماعی مردم از جمله کیفیت زندگی، فرهنگ، بهداشت، تعاملات اجتماعی و معیشت آنها، شناسایی و ارزیابی میکند. طبق گفته ونکلی و همکاران (2015)، این فرآیند شامل پیشبینی، تجزیه و تحلیل، پایش و مدیریت پیامدهای خواسته و ناخواسته توسعه است.
مفهوم اتا برای نخستینبار به عنوان بخشی از ارزیابی تأثیرات زیستمحیطی و همزمان با تصویب قوانین و مقررات مربوط به این ارزیابی (مانند قانون سیاست ملی محیطزیست7) در سال 1969 در ایالات متحده آمریکا مطرح شد. قانون سیاست ملی محیطزیست، متولیان توسعه را ملزم میکرد که در فرآیندهای برنامهریزی و تصمیمگیری در سطح ملی، تأثیرات زیستمحیطی و اجتماعی بر جوامع را در نظر بگیرند (Burdge, 2003). از آن زمان بود که دانشمندان علوم اجتماعی، بدنه ادبیات اتا و اجرای آن را گسترش دادند (برای مثال Wolf , 1974؛ Freudenberg , 1986؛Lockie , 2001؛ Burdge, 2003). در سال 1994، کمیته بینسازمانی اصول و دستورالعملهای اتا8ی آمریکا، مجموعهای از دستورالعملها و اصول را برای اتا ایجاد کرد که بعدها سازمانهای حرفهای معاصر مانند «انجمن بینالمللی ارزیابی تأثیرات» آنها را به کار گرفتند.
اصول بینالمللی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، شناختهشدهترین معیارهای مورد توافق بینالمللی را برای ارزیابی اثربخش تأثیرات اجتماعی تشکیل میدهد. درباره ویژگیها، اصول و استانداردهای عملکردی اتا در این چارچوبها و یا سایر چارچوبها و دستورالعملهای مطرح، از جمله ارزیابی تأثیر اجتماعی: راهنمایی برای ارزیابی و مدیریت تأثیرات اجتماعی پروژهها (Vanclay & et al, 2015) و استانداردهای بینالمللی مانند ایزو 31000: مدیریت ریسک (اصول و دستورالعملها) و ایزو 26000: دستورالعملی برای مسئولیت اجتماعی، اتفاق نظر زیادی وجود دارد. راهنما و منابع زیادی برای مجریان و متخصصان اتا و دیگر ذینفعان وجود دارد که این ویژگیها را بازتاب میدهد (Arce-Gomez & et al, 2015). در اصل، اجرای اتا به مثابه فرآیندی تکراری، اجتماعمحور و مشارکتی شناخته میشود که از اشکال متنوعی از دادهها و اطلاعات برای تولید ارزیابیها و راهکارهایی مبتنی بر ارزشها استفاده میکند تا فرصتها، ریسکها و عدم قطعیتهای مرتبط با پروژهها و فرآیندهای توسعهای مهم را مشخص کند (Aledo-Tur & Domínguez-Gómez, 2017) (نگاهی به جدول شماره 2 بیندازید).
زمینه سیاستگذاری برای اتا در استرالیا و نیوساوتولز
همزمان با تکامل اتا، رویکرد قانونگذاران و ناظران استرالیا نیز دچار تحول شده است. یکی از نقاط عطف در این زمینه این بود که دولت کوئینزلند9 در سال 2008، سیاستهای جوامع با منابع پایدار را معرفی کرد. این سیاست مستلزم یک «برنامه مدیریت تأثیرات اجتماعی (بمتا)10» به عنوان بخشی از فرآیند اتا بود. برنامههای مدیریت تأثیرات اجتماعی مستلزم این بود که حامیان پروژه، تأثیرات اجتماعی احتمالی آن را شناسایی کرده، اقداماتی برای کاهش تأثیرات منفی ارائه دهند (Franks & Vanclay, 2013). دولت کوئینزلند بعدها یک مجموعه طرح شامل «یک رویکرد جدید برای مدیریت تأثیرات پروژههای بزرگ در جوامع منابع» (State of Queensland DSDIP, 2013) را به همراه نخستین دستورالعمل اتا در استرالیا منتشر کرد. دولت قلمروی شمالی11 در همان سال دستورالعملی را برای ارزیابی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی تدوین کرد که مستلزم برنامههای مدیریت پیامدها به عنوان بخشی از گزارشهای زیستمحیطی عمومی یا اظهاریههای تأثیرات زیستمحیطی تحت قانون ارزیابی زیستمحیطی (NT EPA, 2013) بود.
دولت قلمروی شمالی استرالیا پیشتر فرآیندهای ارزیابی تأثیراتی را آغاز کرده بود که بیش از یک پروژه را در برمیگرفت. در سال 2005 دولت نیوساوتولز، یک ارزیابی استراتژیک برای تحلیل پتانسیل استخراج زغالسنگ دره آپر هانتر12 انجام داد. این ارزیابی، منابع زغالسنگ و پتانسیل توسعه معدن را در کنار موضوعات دیگر، از جمله آبهای سطحی و زیرزمینی، مسائل اجتماعی و رفاهی، میراث طبیعی و فرهنگی، زمین و کشاورزی در نظر گرفته بود. این ارزیابی در ادامه با مروری استراتژیک بر تأثیرات حفاری زیرزمینی (بهویژه فرونشست) در کولفیلد جنوبی13 در اواخر سال 2006 پیگیری شد (Franks & et al, 2010).
دولت کوئینزلند در سال 2008 همزمان با ابلاغ سیاست جوامع با منابع پایدار، ارزیابیهای تأثیرات منطقهای استراتژیک را نیز در گالیله و سورات باسینز14 آغاز کرد. در سال 2010، استرالیای غربی و دولتهای مشترکالمنافع (فدرال) یک ارزیابی منطقهای استراتژیک برای براوز باسینز15 انجام داد که به ارتباط میان پروژههای موجود و پروژههای پیشنهادی در منطقه میپرداخت. در سال 2015 دولت نیوساوتولز، مقرراتی را برای ارزیابی مقدماتی مسائل منطقهای16 (NSW DPE, 2015a) در چارچوب استراتژیک اکتشاف نفت و زغالسنگ خود ارائه کرد. ارزیابیهای مقدماتی مسائل منطقهای برای شناسایی موضوعات اجتماعی، زیستمحیطی و اقتصادی مرتبط با اکتشاف زغالسنگ یا گاز در مقیاس منطقهای طراحی شده بود. این ارزیابیهای استراتژیک میتواند اتا را در فرآیندهای توسعهای و چارچوبهای نظارتی گستردهتر قرار دهد (Partidário & Clark, 2000) و درک این امر که تأثیرات اجتماعی با سایر انواع تأثیرات پیوندی ناگسستنی دارد، حاکی از نیاز به رویکردی یکپارچه است. با وجود این در